Hiçbir Şeyden Zevk Almıyorum Diyorsanız, Belki de Anhedoni Hastalığının Pençesindesinizdir…

Hepimizin zaman zaman böyle hissettiği doğru! Bazen yataktan çıkmak bile istemiyor, yemek yemeye halimiz olmuyor ve kendimizde hiçbir şey yapmak için yeterli motivasyonu bulamıyoruz… Fakat söz konusu Anhedoni olduğunda işler biraz daha karmaşık ve uzun süreli.  

Anhedoni Nedir? 

Depresyonla ilişki nevrotik bozukluklardan biri olan Anhedoni, zevk veren tüm aktivitelere karşı ilgiyi yitirme ve hissizlik halidir. Bu hastalıkta kişi, daha önce zevk almakta olduğu şeylerden artık haz duymamaya başlar ve bu durum, hayatında ciddi problemlerin meydana gelmesine zemin hazırlar. Duygusal olarak tatmin edilememe hali, ruhsal buhranları tetikler. Bu özelliği ile genellikle depresyon birlikte görülen bir hastalıktır ve aynı zamanda depresyonun da en önemli belirtilerinden biridir.  

Hepimiz Anhedoni miyiz? 

Kredi kartı ekstrelerinden bunalmak, sabahları işe /okula gitmek istememek, küçük bir tatil kaçamağı bile yapamayacak kadar vakit ya da bütçeye sahip olamamak veya sosyal ilişkilerimizde yaşamış olduğumuz problemler, zaman zaman hepimizin hayattan zevk almasına engel oluşturabilir ve kendimi mutsuz hissedebiliriz. Fakat bu Anhedoni olduğumuz anlamına gelmez.  

Bu hastalıkta en basit şeylerden en uç şeylere kadar, kişi hiçbir şeyden zevk almaz. Bu nedenle kafasını dağıtamaz, mental ve fiziksel olarak rahatlayamaz ve çoğu zaman sosyalleşmekte de problem yaşar.  

Psikolojik açıdan sağlıklı bir birey, günlük hayatında birtakım sorunlarla karşılaşmakta olsa da günün sonunda keyifli vakit geçirmenin bir yolunu bulmayı başarır. Bu bazen diyetinden küçük bir kaçamak yapıp, akşam yemeğini pizza ve şarapla geçirmek de olabilir, partneriyle romantik bir gece geçirmek de… Size zevk veren şey kimi zaman deli gibi alışveriş yapmaktır, kimi zamansa tutkulu bir seks… Fakat Anhedoni rahatsızlığında tüm bunlara verilen tepki; tepkisizliktir. Ve bunun sonucunda birey kendisini dış dünyaya tamamen kapatır. 

Anhedoni bireyler tedavi görüp kontrol altına alınmadıkları taktirde, zevk alıp mutlu olmak için tehlikeli ve legal olmayan yollara başvurabilirler. Bu noktada doğru teşhis ve uygun tedavilerin uygulanması elzemdir.

Anhedoni Belirtileri Nelerdir? 

• Uzun süreli görülen gerginlik 
• İştah azalması 
• Sosyal hayata karşı mesafe koyma 
• Mevcut ilişkiyi sonlandırma eğilimi ve uzun süre yeni bir ilişkiye başlamam istememe 
• Libido kaybı 
• Çeşitli paranoyalar 
• Daha önce sıklıkla yapılan ve haz alınan günlük aktivitelerden (kitap okumak, dizi izlemek, bilgisayar oyunu oynamak, bakım yapmak vb.) artık zevk almayarak, bu aktiviteleri sonlandırmak. 
• Uyku bozuklukları 

Anhedoni’yi Anlamak 

Beynimizde Nucleus Accumbens adlı “Ödül Merkezi” olarak ifade edilen bir alan vardır. Basit bir ifade ile günlük hayatınızda gerçekleştirdiğiniz her eylemin fayda /zarar ve harcanılan efor ile zamana yönelik anlık hesaplamaları yapan; sonucunda ise değip değmeyeceğine yönelik karar veren bu merkezdeki bazal çekirdeklerdir. Şimdi gelin bunu bir örnekle, ayakları yere basar bir hale getirelim: 
 

Hepimiz dondurma yemeye bayılırız. Ve bilirsiniz, her yaz pek çok dondurma markası yeni çeşitler çıkararak aklımızı başımızdan alır. Yeni bir ürünü denediğimizde, eğer lezzetini beğenirsek ve bundan haz duyarsak onu daha sonra yeniden yemek isteriz. Çünkü bu bize zevk vermiştir.  

Fakat bu dondurmanın eğer etiketinde tek bir adeti için 1000 TL gibi bir rakam belirtilmişse, bir duraksarız ve belki de almaktan vazgeçeriz. Ya da belki dondurmanın içerisinde kanserejon maddelerin yer aldığını duymuşuzdur ve bu yüzden ondan hemen uzaklaşırız.  

Diğer bir nokta da ona ulaşmak için harcayacağımız efordur. Yani bu harika dondurma birkaç adım sonra ulaşacağımız mutfağımızda, buzlukta duruyorsa tamamdır, beş-on dakikalık uzaklıktaki bir markette satılıyorsa belki yine de tamamdır ama eğer bu dondurma için 2.5 saat trafik çekmemiz gerekiyorsa ı-ıhh işte o zaman buna değmeyeceğini düşünürüz. Fakat bu dondurma hem bedava hem sağlıklı hem de son derece kolay ulaşılabilir ise onu mutlaka yeniden deneyimlemek isteriz. 

İşte bu küçük örnekte de gördüğümüz gibi beynimizdeki bazal çekirdekler bizim farkında bile olmadığımız pek çok konuda bu harcanan /ödül denklemini kurar ve nihayetinde buna göre karar alırız. Anhedoni hastalarında ise bu merkezin çalışma prensibinde anormaliler gözlemlenir. Problem gözlemlenen tek bölge ise burası değildir. Kişilik davranışlarından sorumlu olan Prefrontal Korteks, duygulardan, özbenlikten ve hatta dil ile koku duyularından sorumlu olan İnsula ve açlık, tokluk, cinsel dürtü ile birlikte tehlikeli durumlarda verilen reaksiyonu kontrol eden Amigdala bölgelerinde de bozukluklar olduğu tespit edilmiştir.  

Anhedoni’ye Sebep Olabilecek Faktörler 

• Geçmiş dönemlerde yaşanan istismar durumları 
• Geçmiş dönemlerde yaşanan travmalar 
• Beslenme düzeninde yaşanan bozukluklar 
• Ebeveynler ve eş /sevgili tarafından ihmal edildiğini düşünmek 
• Yaşam kalitesini düşüren ve uzun süreli hastalıklar 
• Çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmakta olan metotlar, beynin bu bölgelerine etki edebilir ve sonucunda depresyon ile birlikte Anhedoni gözlemlenebilir. İlginçtir ki bu duruma bir noktada depresyon tedavisi de neden olabilmektedir. Depresyon tedavisinde başvurulmakta olan bazı ilaçlar hissizlik etkisine yani dolaylı olarak Anhedoni’ye de neden olabilmektedir. Bu durum bazı vakalarda intihara eğilimi de beraberinde getirmiştir.  

Anhedoni Tedavisi 

Tedavi süreci uzman doktor tarafından teşhisin konulmasıyla başlar. Düzenli olarak destek alınmasıyla birlikle doktorunuz bazı ilaçları reçete edebilir. İlaç tedavisine istenilen cevabının alınamadığı durumlarda: 

• TMS: 

Transcranial Magnetic Simulation olarak isimlendirilen bu tedavi, sinir hücrelerini uyarmak üzere kullanılan manyetik akım ile gerçekleştirilir. Anestezi gerektirmeyecek ölçüde küçük bir akım uygulanır. 

• ECT: 

Elektrokonvülsif tedavi olarak adlandırılan bu metot, çok daha ciddi boyutlarda seyreden vakalarda ve diğer tedavi metotlarından cevap alınamadığında uygulanır. Anestezi altında, beyne elektrik akımı uygulanarak uzman doktorlar tarafından gerçekleştirilir. 

• VNS: 

Vagus Nerve Simulation olarak adlandırılan bu tedavi, başvurulan en son tedavi metodudur. Kalbe yerleştirilen medikal cihaz ile minimal elektrik dalgaları sağlanır ve bu şekilde beynin düzenli olarak uyarılması sağlanır. 

Bu içerik de ilginizi çekebilir: Size Geri Döneceğinin 7 İşareti Eğer Bunları Yapıyorsa Hala Bir Şansınız Var Demektir!