Yazıda Neler Var?
Koyu renkli idrar, genetik hastalıklardan böbrek ve karaciğer hastalıklarına kadar pek çok hastalığın habercisi olabilir. Genellikle az sıvı tüketimi sebebiyle idrar renginin koyulaştığı görülse de süreğen olması durumunda ciddiye alınması gerekir. Çünkü idrar rengi kişinin genel sağlık durumu hakkında önemli ipuçları verir. Peki, idrar rengi neden koyulaşır ve koyu renkli idrar hangi hastalıkların habercisi olabilir? Gelin yazımızda bu sorulara cevap arayalım.
Koyu Renkli İdrar Belirtileri
Koyu renkli idrar oluşumuna çok sayıda faktör etki edebilir. Ciddi durumlar dışında sıvı kaybı gibi basit durumlar da buna sebep olabilir. Sıvı kaybının sebep olduğu durumlarda renk değişikliği dışında başka bir belirti gözlenmezken hastalık halinde renk değişimine çeşitli belirtiler de eşlik eder. Transparan renkteki idrar aşırı hidrasyona işaret eder, fazla su tüketimi sonucunda oluşabilir. Sarı renkli idrar olması gereken renktir, kişinin doğru şekilde sıvı tüketimini sağladığını gösterir. Hakeza transparan sarı rengi de böyledir. Bulutlu sarı rengi ise böbrek sorunlarına işaret ediyor olabilir. İdrar rengi her zaman sarı olmaz, çeşitli renklerde de görülebilir. Aşağıda bunlara değineceğiz.
- Sabah İlk İdrar Rengi
Yeterli sıvının alınıp alınmadığı sabah yapılan ilk idrar rengiyle tespit edilir. Eğer idrar rengi açık sarı ise bir önceki gün yeterli sıvının alındığı aksi durumda ise sıvı açığının olduğu anlaşılır. Bu tespitin ardından sıvı takviyesi ile sorunun çözülmesi öngörülür. Sıvı takviyesiyle birlikte sorunun kendiliğinden çözülmemesi halinde başka bir sorunun olduğu düşünülür.
- Koyu Sarı İdrar
Normal olarak addedilir. Daha fazla su içilmesi tavsiye edilir. B vitamini ihtiva eden gıdaların aşırı tüketimi sonucu görülebilir. Bazı ishal yapan ilaçların, besinlerin kullanımında da rastlanabilir.
- Kahverengi İdrar
Çoğunlukla baklagillerin aşırı tüketimi sonucunda gözlenir. Böyle bir tüketim olmadığı halde başka bir sorundan kaynaklanabileceği düşünülüyorsa doktora başvurmak gerekir. Zira bunun altında ağır dehidratasyon (tehlikeli derecede sıvı kaybı) veya karaciğer hastalığı gibi önemli bir neden yatıyor olabilir.
- Koyu Mor İdrar
Porfiri adı verilen genetik bir hastalık sonucu olabilir. Sinir sistemine ve cilde yerleşen bu hastalığın belirtilerinden biri, koyu mor idrar rengidir.
- Mavi İdrar
Mavi renkli idrar çok nadir rastlanılır. Ekseriyetle gıda boyası ihtiva eden besinlerin tüketilmesi sonucu oluşur. Çok nadir olsa da genetik bir hastalık sebebiyle de görülebilir.
- Turuncu İdrar
Havuç gibi zerzevatların çokça tüketilmesi sonucunda görülebilir. Bazı ilaçların da idrar rengini turunculaştırdığı saptanmıştır. Hastalık kapsamında safra kesesi ile ilişkilendirilir.
- Koyu Bordo
Böbrek iltihabı nefritin ya da hızlı ilerleyen böbrek hastalıklarından vaskülitin belirtisi olabilir.
- Yeşil İdrar
Gün içinde tüketilen besinler sebebiyle yeşil renkli idrar görülebilir. Pseuodomonas adı verilen bir bakterinin sebep olduğu idrar yolu enfeksiyonlarında da oluşabilir.
- Köpüklü İdrar
Köpüklü idrar tek başına gözlendiğinde endişe edilmesi gereken bir belirti değildir. Ancak, yoğun köpük ve çok koyu idrar protein kaçağının olduğunu düşündürür ki böbrek yetmezliğine kadar gidebilen ciddi bir rahatsızlıktır. Kısa sürede tedavi edilmesi şarttır.
- Koyu Renkli İdrar ve Kötü Koku
Gün içinde yeterli sıvı alınmaması halinde dansite, yani idrar yoğunluğu artar; idrarın rengi değişir ve koku oluşur. Kokunun devamlı olması halinde ilaç ya da besin kaynaklı olduğu düşünülmüyorsa muayene olmak icap eder. İdrardaki kokunun tatlı bir koku olması şeker hastalığını, aseton ya da amonyak gibi kesif bir koku olması enfeksiyonun, karaciğer ve böbrek hastalıklarının olabileceğini düşündürür.
- İdrar Esnasında Yanma
Mesane iltihabı ve idrar yolu enfeksiyonları sebebiyle idrar bulanık bir hal alır, rengi değişir ve idrar yaparken yanma hissi oluşur. Buna hijyen konusunda eksiklikler, idrar tutma gibi durumlar sebep olabilir. Yetersiz sıvı alımı da hastalığa yol açmaktadır.
- Kanlı İdrar
Kırmızı ya da pembeye çalan kırmızı idrar, idrar yollarında kanama olduğuna işaret eder. Antibiyotik kullanımına bağlı olabilir. Çoğunlukla bir hastalık sebebiyle görülür. Safra kesesi taşı, idrar yolu enfeksiyonu veya böbrek kanseri habercisi olabilir. Zaman kaybetmeden doktora gidilmesi gerekir.
Koyu renkli idrar bir bulgu değil belirtidir. Hastalık olup olmadığının anlaşılabilmesi için teşhis gerekir. Koku, renk, yoğunluk gibi etmenler hastalık ile ilgili ipuçları verir. Burada her belirtinin atlanılmadan açık şekilde belirtilmesi son derece önemlidir. Ürolog ile tüm belirtilerin paylaşılması hastalığın tespiti ve doğru tedavisi için elzemdir.
Koyu Renkli İdrarın Nedenleri
Böbrekler kanı süzer ve atık maddeleri ayrıştırır, nihayetinde idrar yoluyla dışarı atar. Tükettiğimiz besinler, kullandığımız ilaçlar ve hastalıklar idrarın yapısını değiştirir. Bu yüzden idrarda gözlemlenen değişimler bize vücudumuzda yaşanan sorunları haber verir. Koyu renkli idrarın başlıca sebepleri şöyledir:
- Yetersiz Sıvı Alımı
Her insanın boy-kilo-cinsiyetine göre günlük alması gereken sıvı oranı farklıdır. Ancak herkesin üç aşağı beş yukarı günlük olarak 2-3 litre su tüketilmesi tavsiye edilir. Günlük sıvı ihtiyacının karşılanmaması durumunda idrar yoğun bir yapıya bürünür. Akabinde koyu renkli idrar ve koku sorunu tezahür eder. Yetersiz sıvı alımı, idrar yolu enfeksiyonuna ve böbrek yetmezliği sorununa davetiye çıkarır. Günlük su tüketiminin yerinde olmasına karşın renkte koyulaşma gözleniyorsa diğer sebepleri irdelemek gerekir.
- Koyu Renkli İdrara Yol Açan Hastalıklar
Koyu renkli idrar, kandaki ürik asit ve sodyumun artışı sebebiyle oluşabilir. Karaciğer sorunlarında ve safra kesesi hastalıklarında idrarın koyu kahverengi olduğu görülebilir. Boşaltım sistemi organlarında kanser, enfeksiyonlar, taş ve tıkanıklıklar idrarın yapısını baştan başa değiştirir.
- İlaçların İdrara Etkisi
Kullanılan ilaçlar kan yoluyla vücuda yayılır. Böbreklerin kanı süzmesi sırasında ilaçlarda yer alan bazı maddeler de idrara sirayet eder. Bu sebeple idrar rengine etki edebilir, idrar renginde değişim gözlenebilir. B vitamini, C vitamini, kemoterapi ilaçları, müshil ve antibiyotikler idrar rengini koyulaştırabilir. İlaç kullanımının sonlandırılmasına takiben idrar renginde hala koyuluk görülüyorsa bir uzmana danışmak gerekir.
- Koyu Renkli İdrar ve Gıda İlişkisi
Baklagiller, turunçgiller, C vitamini, B vitamini ve gıda boyası içeren gıdaların fazla tüketilmesi de koyu renkli idrar oluşumuna sebep olabilir. Besinlerde yer alan bazı maddeler idrara karışarak, idrar rengini değiştirebilir.
Hemen herkesin başına gelen idrar rengindeki değişimler genelde ciddi sorunlara işaret etmese de sürekli görülmesi halinde sebeplerinin araştırılması gereklidir. Bu sayede bir hastalık sonucu oluşuyorsa önüne geçilemez hale gelmeden, kalıcı hasar bırakmadan tedavi edilebilir.
Koyu Renkli İdrar Tedavisi
İdrar rengi tek başına hastalık için yeterli bir sebep değildir. Boşaltım sisteminde yaşanan enfeksiyon, safra kesesi tıkanıklığı, mesane kanseri ve böbrek taşı gibi hastalıklara bağlı olarak çıkabilen ve diğer sebeplerin elenmesi sonucunda üzerinde düşünülmesi gereken bir belirti olarak ele alınabilir. Bunlardan birinin tespiti halinde ilgili hastalığa yönelik tedaviye başlanır. Koyu renkli idrar sebebiyle oluşan hastalıkların tedavisi ise şu şekilde yapılmaktadır:
Koyu Renkli İdrar İlaç Tedavisi
Diyabet gibi hormonal hastalıklar sebebiyle ya da muhtelif enfeksiyonlar neticesinde idrar rengi koyulaşmışsa ilaç tedavisine başlanır. Bu süreçte insülin ilaçları ve antibiyotikler verilir. Doktor tarafından reçete edilmeyen ilaçların kullanımından sakınmalıdır. Doktorun önerdiği dozda ve adette antibiyotik kullanımına dikkat etmek gerekir. Gereksiz ve yanlış dozda kullanılan antibiyotik direnç oluşmasına yol açar ve enfeksiyon tedavisini zora sokar. İnsülin gibi ilaçların bilinçsiz kullanılması hayati tehlike doğurabilir, kalıcı hasar bırakabilir. Dolayısıyla doktor önerisi dışına çıkılmamalıdır.
Koyu Renkli İdrar Cerrahi Tedavi
Boşaltım sistemindeki organlardaki anatomik bozukluk, tümör, tıkanıklık ve taşlar sebebiyle idrar renginde koyuluk görülüyorsa cerrahi müdahale gerekir. Cerrahi operasyon sonrasında böbrekler fonksiyonlarını sağlıklı şekilde yerine getirmeye başlar ve koyu renkli idrar sorunu izale edilir. Nekahet döneminde, yani cerrahi tedavi sonrası idrarda kısa süreli anormallikler yaşanabilir, bunlar kısa süre sonra düzelir.
İzlenmesi gereken tedaviyi üroloji uzmanı belirler. Hastanın genel sağlık durumu, yaşı, kilosu, cinsiyeti, kronik hastalığının olup olmaması ve daha önce geçirdiği ameliyatlar göz önüne alınır. Burada kritik nokta, hastalığın türü ve evresidir.
Koyu Renkli İdrar Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Koyu renkli idrar bir hastalık sonucu ya da sıvı kaybı sonucunda ortaya çıkan bir emaredir. Dikkate alınmadığı takdirde hastalık ilerleyebilir veya yoğun sıvı kaybına neden olduğu için böbrek yetmezliğine yol açabilir. Bunların neticesinde tedavi süreçleri uzar, hastalık şiddetlenir. Eğer kötü huylu tümör gibi bir nedenden kaynaklanıyorsa erken teşhis edilmesi hayati önem taşır. O yüzden idrar rengi konusu ciddiye alınmalı ve anormallik halinde vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır.
Koyu Renkli İdrara Neler İyi Gelir?
Koyu renkli idrar probleminin altında yatan sebep çoğu zaman yetersiz sıvı alımıdır. Bir hastalık sonucu oluşmuyorsa gündelik yaşamdaki rutinlerimizi değiştirerek bu sorunun üstesinden gelebiliriz. Koyu renkli idrara iyi gelen uygulamalar şöyledir:
- Sıvı Tüketimini Artırmak
Öncelikli olarak sıvı tüketimini artırmalıdır. Tabii burada aşırıya kaçmamak da gerekir. Vücutta yaşanan sıvı açığı genelde idrarın koyu renge dönüşmesine yol açar. Sıvı tüketimi doğru şekilde yapıldığı takdirde idrar rengi düzelebilir.
- Kızılcık Suyu Tüketmek
Kızılcık suyu mesane içinde üreyen bakterileri öldürür. İdrar yolu enfeksiyonlarında alternatif bir tedavidir. Düzenli şekilde tüketmek fayda getirir.
- Beslenme Alışkanlığını Değiştirmek
İdrar rengini değiştiren pek çok sebep vardır. Bunların içinde gıda tüketimi de yer alır. B ve C vitaminlerinin aşırı tüketimi idrar rengini değiştirir. Beslenme alışkanlığını dengeli şekilde düzenlemek iyileşmeye sebep olabilir.
Tedavinin başarılı olması için teşhis ve tespit gerekir. Koyu renkli idrara yol açan sebep bulunmalı sonrasında buna uygun tedavi uygulanmalıdır. Alternatif tedavilere başvurmadan önce uzman hekime danışmalıdır.
- İdrarı Uzun Süre Tutmaktan Kaçınmak
Gündelik yaşamımızda yer yer idrar tutma gereksinimi doğsa da bunu alışkanlık haline getirmek mesanede kalıcı bir genişlemeye yol açar. Böylece kaslar işlevini yitirmeye başlar ve mesane boşaltımı tam olarak yapılamaz. İçeride kalan idrar da enfeksiyona sebep olabilir veya böbreklere ulaşarak hasar meydana getirebilir. Bu iki durumda da idrar koyuluğu görülmektedir. Bu yüzden idrarı tutmaktan kaçınmalıdır.
- Aşırı Kafein Tüketiminden Sakınmak
Çay, kahve gibi kafein içeren diüretik (idrar söktürücü) içeceklerin aşırı tüketiminden kaçınmalıdır. Bunlar sıvı kaybına yol açar. Çay, kahve gibi kafein ihtiva eden içecekler su ihtiyacını karşılamaz, daha çok sıvı kaybına yol açar. O yüzden içilen kahve ya da çaya göre sıvı tüketimini de artırmak gerekir.
Yukarıda yer alan tavsiyelere uyarak idrar koyuluğu problemi önlenebilir veyahut bu sorunun çözüme kavuşturulması sağlanabilir. Eğer yukarıdaki metotlar uygulanıyor ama idrar koyuluğunda iyileşme gözükmüyorsa tedavinin şart olduğu anlaşılır.
Bebeklerde Koyu Renkli İdrar
Sarılık veya yetersiz beslenme sonucu bebeklerde koyu renkli idrar görülebilir. Ek gıdaya başlamayan bebekler sadece anne sütüyle beslenip su ihtiyaçlarını da buradan karşılar. Eğer bebeğin idrar renginde koyulaşma görülürse ivedi şekilde doktora gidilmeli ve hayati risk oluşmadan tedaviye başlanmalıdır.
Çocuklarda Koyu Renkli İdrar
Yetişkinlerde gözlendiği gibi çocuklarda da üriner sistem hastalıkları gözlenebilir. Bu sebeple ailelerin çocukların idrarını kontrol etmeleri gerekir. Bilhassa küçük çocuklar su tüketimini ihmal edebilir. Hakeza oyun, TV gibi alışkanlıklara dalan daha büyük çocuklar da yeterli sıvı tüketimini ihmal edebilir. Sonucunda çocuklarda koyu renkli idrar gözlenir. Şu durumda ebeveynler çocukları gözlemlemeli ve sıvı tüketimi alışkanlığını onlara kazandırmalıdır.
Hamilelikte Koyu Renkli İdrar
Gebelik döneminde vücudun su ihtiyacı arttığı için anne adaylarında koyu renkli idrar görülebilir. Her anne adayında görülebilen bir durum olduğu için endişeye mahal vermemelidir. Su tüketimini artırmalıdır. Yetersiz su tüketimi anne ve bebeği olumsuz şekilde etkiler. Su tüketiminin azlığı haricinde vitamin takviyeleri, yoğun sebze meyve tüketimi de idrar renginin değişmesine yol açan sebeplerdendir. Bu süreçte anneliğe namzet kişiler telaşa kapılmamalı ancak bu durumdan doktorlarını da haberdar etmelidir.
Koyu Renkli İdrar için Hangi Doktora Gidilir?
Yeterince sıvı alıyor, uzun süredir ilaç kullanmıyor ve idrar rengini değiştirecek besin ve gıdaları sürekli olarak tüketmiyor ve idrar renginizde koyulaşma görüyorsanız bir ürolog ile görüşmeniz yararınıza olacaktır. Bunun için özel polikliniklerin, hastanelerin ya da devlet hastanelerinin üroloji bölümüne başvurmanız yeterlidir.
Bu içerik de ilginizi çekebilir:Çocuklarda Dikkat Dağınıklığı Belirtileri ve Tedavisi
