Antidepresan ve Alkol: Antidepresanla Alkol Alınır mı? Antidepresan İçtikten Kaç Saat Sonra Alkol Alınabilir?

Antidepresan ve alkol beraber tüketildiğinde vücutta ne gibi değişimler meydana getirir, bunların sağlığa zararı var mıdır? Alkol ve ilaç deyince hemen herkesin hatırında uyanan soru, alkolün ilaçla etkileşime girip girmeyeceğidir. Toplumumuzda klinik depresyon hastalığına tutulmuş olup da alkolik olanların sayısı azımsanmayacak derecededir. Bu kesimi göz önünde bulundurduğumuzda, alkol ve antidepresan ilişkisine dikkat çekmenin önemi anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, yazımızda, vücut üzerinde psikoaktif etkileri olan bu ikilinin etkilerini ele alacağız.

Antidepresan ve alkol birlikte alındığında ölüme yol açar mı? Antidepresan içtikten sonra alkol alınır mı? Antidepresan ve alkolün beraber tüketilmesi zehirlenmeye yol açar mı?

 

Antidepresanlar ve Alkol

İkinci milenyumun en önemli rahatsızlıklarından biri olan depresyon, her kesimden insanda sıklıkla görülüyor. Dolayısıyla pek çok kimse bu yüzden antidepresan kullanıyor. Antidepresan kullanan kesimin içinde, yoğun bir iş gününün ardından rahatlamak için alkol tüketmek isteyenler olabiliyor. Ancak burada alkol ve antidepresan alımı bir rahatsızlığa yol açar mı sorusu hatıra gelebilir. Sizin de hatırınızda bu soru yer ettiyse ve cevabını arıyorsanız, doğru adrestesiniz! Baştan belirtelim, yazımızda alkolün salt faydaları ve zararlarından bahsetmeyeceğiz, buna daha önce şu yazımızda -bira özelinde- değinmiştik: Biranın Yararları ve Zararları Nelerdir? Bu yazımızda sadece alkolün ve antidepresanın olası etkileşimlerinden bahsedeceğiz.

 

Antidepresan ve Alkol Birlikte Alındığında Görülebilecek Genel ve Hafif Semptomlar

Alkol ve antidepresanı birlikte almak etkileşime sebep olmaktadır. Bunun sonucunda da vücutta birtakım etkiler meydana gelir. Pek çok psikotrop ilaç, sinir reseptörlerini etkiler. Alkol de aynı bölgeye etki etmektedir. Bu konu özelinde antidepresanların içinde alkolle neredeyse birebir benzer etkiyi gösteren ilacın benzodiazepin olduğunu söyleyebiliriz. Aynı sinir yollarını etkileyen iki maddeyi birleştirmek etkiyi de kuvvetli şekilde artıracaktır. Etkinin artması sonucunda da merkezi sistem hasar görecek ve derin bir depresyona yol açacaktır. Böylece depresyon belirtileri artacak ve disinhibisyonda ve kontrol edilemeyen davranışlarda artışa sebep olacaktır. Bunun sonucunda aşağıdaki dizelgede yer alan etkiler görülebilir:

• Farkındalıkta ciddi şekilde azalma
• Yoğun bir uyuşukluk hâli
• Koordinasyon bozukluğu
• Vücut azalarının kontrolünü yitirme
• Reflekslerin zayıflaması
• Hafıza kaybı

Antidepresan ve alkol karışımı beyindeki psikotropik tesiri artırmaktadır. MAOI benzeri antidepresanlar karaciğerdeki alkolün metobolize edilmesini engeller. Böylece vücut, alkolü ve diğer maddeleri işeyemez hale gelir. Merkezi sinir sistemine müthiş bir yük biner. Yan etkilerin görülmesini tetikleyebilir ve görülme şiddetini artırabilir. Uyku düzeninin bozulmasına yol açar. Merkezi sinir sistemini yavaşlattığı için düşünme ve dikkat kabiliyetini köreltir. Beynin karar mekanizmasını akamete uğratabilir. Antidepresanların alkolle birlikte alınması depresyonun semptomlarının da artmasına neden olabilir.

 

Antidepresan ve Alkol Etkileşimi

CDC, yani Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin paylaştığı verilere göre 12 yaş ve üstü her 10 Amerikalıdan birinin antidepresan kullandığı tespit edilmiştir. Qato, monoaminoksidaz inhibitörleri adıyla sınıflandırılan antidepresanların alkolle birlikte alınması, tansiyonda tehlikeli derecede artışa sebep olabileceği öne sürülmektedir. Prozac ve alkol etkileşimi internette en çok sorgulananlar arasında yer almaktadır.

Peki Prozac ve benzeri antidepresanların alkol ile etkileşimleri nasıl olmaktadır?

Prozac, Zoloft ve Paxil gibi seçici serotonin geri alım inhibitörlerinden sayılan antidepresanların alkol ile olumsuz şekilde etkileşime girdiklerine dair daha az bulgu bulunmaktadır. Genellikle bu ilaçları kullanan kimselerin alkol tüketmeleri halinde baş dönmesi, sersemlik ve konsantrasyon bozukluğu yaşadıkları saptanmıştır. Ayrıca antidepresan, alkolle etkileşime girerek şiddetli mide bulantılarına, istifralara sebep olabilir.

 

Antidepresan Türlerine Göre Alkolün Vücutta Meydana Getirdiği Etkiler

Antidepresan ilaçlar ile alkol kullanımı hangi etkilere yol açar? Antidepresanlar, beyinde etkilediği sinyal moleküllerine göre tasnif edilir. Bu tasnif çerçevesinde muhtelif antidepresan gruplarının alkolle olası etkileşimleri şu şekilde sıralanabilir:

• Sertralin, fluvoksamin, flouksetin, paroksetin gibi geri alım inhibitörlerine az alkol alımı eşlik ettiğinde ciddi yan etkiler görülmemektedir. Kişilerde birlikte tüketim sonucunda uykulu bir durum oluşacağından tedavi sürecini sekteye uğratmaması için bu gibi ilaçların kullanımında alkol almaktan kaçınmak gerekir.
• Trimipramin, doksepin, amitriptilin, maprotilin gibi trisiklik antidepresanların sedatif (sakinleştirici) ve uyarıcı etkileri bir hayli fazladır. TCA’lar, yani trisiklik antidepresanlar sizi uykulu hissettirebilir. Mayalı içkilerle birlikte alınması halinde baş dönmesi görülebilir. Hususiyetle birkaç hafta boyunca kas koordinasyonunu etkileyebilir. Trisiklik antidepresanlar alkolle birlikte alındığında ciddi sonuçlar doğurabilir. Çok şiddetli, senkopa sebep olabilen; hipotansif ataklar yaşatabilir. Bu yüzden çok ciddi yaralanma ve hatta ölüm vakaları görülmüştür. TCA’lardai gibi alkolün de benzer etkileri olduğu için sakinleştirici/uyarıcı etkilerde artışa sebep olur. Kandaki ilaç düzeyini artırarak konvülsiyonlara ve kalp ritim bozukluğuna yol açabilir. TCA’ların alım sürecinde alkolden uzak durmak tavsiye edilir. İlacın bitmesine takiben yan etkilerin geçmesi beklenir ve ardından birkaç hafta sonra alkol alınabilir. 
• MAOI’ler, yani monoamin-oksidaz inhibitörleri ise kan basıncında ani artışlara ve aşırı yükselmelere yol açabilir. Bira ve şarap gibi alkollü içecekler tiramin ihtiva eder. Monoamin oksidaz inhibitörleri tiramin muhteviyatlı içeceklerle birlikte alındığında bu gibi olumsuz etkilere sebep olabilir. Tansiyonda yükselme, baş ağrısı, bulantı, kusma gibi durumlar görülebilir. Bu gibi ilaçları kullanan kimselerin alkol tüketiminden kaçınmaları gerekir. Ayrıca MAOI kullanıyorsanız, tiramin içeren diğer yiyecek veya içeceklerin tüketiminden de kaçınmak en ihtiyatlısı olacaktır.
• SNRI, yani serotonin ve noradrenali geri alım inhibitörleri ve SSRI, yani seçici serotonin geri alım inhibitörleri ekseriyetle alkolle birlikte alındığında sorun teşkil etmez ancak mütehassılar uykulu bir hale sebep olacağı için birlikte tüketilmesini tavsiye etmiyorlar. SSRI grubu antidepresanlar, düşük miktarlarda alınan alkolü çoğunlukla tolere etmektedir.

Günümüzde halen antidepresan ve alkol ilişkisi incelenmektedir. Antidepresanların alkolle birlikte tüketilmesinin sebep olabileceği riskler bihakkın, yani tam manasıyla bilinmemektedir. Ancak ilaç üreticileri şöyle bir kayıt düşüyorlar; antidepresan kullanımı esnasında alkolden uzak durulması tavsiye ediyorlar.

 

Alkol Alabilmek için Antidepresanı Bırakmamalı

Madem alkol ve antidepresan birlikte alındığında pek çok rahatsızlığa sebep oluyor, öyleyse antidepresanı bırakalım mı? Hayır. Sırf alkol alabilmek için antidepresan kullanımını bırakmamalıdır. Antidepresanın tedavi sürecinden evvel bırakılması halinde nöbetlere ve duyumsamalar gibi ani yoksunluk hallerine sebep olabilir. Hastanın durumunu onulmaz bir biçimde daha da kötüleştirebilir. Depresyon tedavisi bir süreç dahilined ilerler. Tedavi bittiğinde kişilerin tercihine göre sosyal içicilik devam ettirilebilir. Ancak tedavi devam ederken sıhhat açısından, tedaviden maksimum randıman alabilmek açısından alkol kullanımından kaçınmak gerekir. Bunun hilafına (tersine) durumlarda tedavinin akim kalması söz konusudur. Hatta tedavi başarısını ciddi oranda azaltır.

 

Antidepresan ve Alkolün Kesişim Kümesi: Serotonin

Antidepresanlar isminden de anlaşılacağı üzere depresyonu önlemeye ve etkilerini azaltmaya yönelik ilaçlara verilen isimdir. Depresyonu pek çok kimse hafif görse de sıklıkla depresyon ve stres günümüzde birbiriyle karıştırılsa da depresyon kavramı, stresten bütünüyle farklıdır. Stres hayatın her anında görülebilen son derece insani hatta canlılık emaresi olarak görülebilecek bir tepkidir diye tanımlayabiliriz. Canlılık emaresi şeklinde genellememiz sizi şaşırtmasın, zira bitkiler ve dahi bakterilerde bile stres görülebilmektedir. Örnek vermek gerekirse, bir bitkiye fazla ışık verilmesi halinde fotooksidatif stres görülür; bu da oksijen üretim miktarlarında düşüşe sebep olur. Ancak depresyon böyle değildir.

Antidepresan ve alkol arasındaki bağlantıyı, birlikte ısrarla tüketilmek istenmesinin sebebini iyice anlayabilmek için depresyonun ne anlama geldiğini bilmek gerekir. Depresyon, deyim yerindeyse kişinin zihinsel olarak kendini iğneli bir fıçının içindeymiş gibi hissettiği ve peşine fiziksel olarak sürekli yorgunluk, halsizlik gibi etkilerin gözlendiği, neticede kişileri ölüme sürükleyebilecek derecede tehlikeli [bkz. Major depresyon tedavi edilmezse ölüme yol açabiliyor] ve ciddiye alınması gereken bir hastalıktır. Depresyondan dertli pek çok hastaya yaygın şekilde seçici serotonin geri alım inhibitörleri, yani Prozac, Celexa, Zoloft gibi ilaçlar reçete edilir. Tanımından da anlaşılacağı üzere bu ilaçlar, vücutta serotonin eksikliğini engellemeye yönelik işleyen ilaçlardır. Alkol de serotonin salgılatır. Akıllara şu gelebilir: Mutluluk hormonu olarak bilinen serotoninin biraz fazla alınması daha iyi olmaz mı? Hem alkol hem de antidepresan alan kişiler -serotonin sayesinde- daha fazla mutlu olmaz mı?

 

Fazla Serotonin Mutluluk Getirir mi?

Mutluluk hormonu olarak vasıflandırılan serotonin, normalden fazla alındığında mutluluk hâli vermez ancak eksikliği mutsuzluk yapar. Antidepresanlar serotoninin nöronlara geri çekilmesini engeller. Böylece sürekli reseptörlere bağlı kalmasını sağlayarak serotonin eksikliğini giderir. Şu durumda vücut doğal olarak serotonin üretirken, antidepresan da var olan serotonin moleküllerinin geri alımını engellerken, üzerine alkol alınması da fazladan serotonin salgılanmasına yol açar. Sonuçta ciddi bir serotonin fazlalığı oluşur. Serotoninin fazla olması halinde kişide psikolojik olarak sinirlilik, aşırı hassasiyet, denge düzeninin bozulması; fizyolojik olarak ise aşırı terleme, ishal ve mide bulantısı gibi istenmeyen durumlar görülebilir. Ayrıca alkol ile antidepresan alınması ilaçların yan etkilerini de artırmaktadır. Dolayısıyla fazla serotonin mutluluk getirmez. Hem alkol alayım hem de antidepresan kullanayım, sonucunda daha fazla serotonin salgılayarak mutluluğa kavuşayım diyenlere, “Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmamalıdır” kaziyesini hatırlatmak yerinde olacaktır.

 

Alkol İlacın Tesirini Azaltıyor

Görüldüğü üzere bazı durumlarda ilaçları alkolle karıştırmak tehlikeye sebebiyet verebilirken bazı ilaçların alkolle etkileşime girmesi de ilacın tesirini azaltmaktadır. Mütemadiyen ilaç kullanan hastaların alkol alması, hastalığın belirtilerini etkileyebilir. Doğrudan hastalığa da menfi anlamda tesir edebilir. Şu durumda alkolik depresyon hastalarının, alkol kullanımı noktasında doktordan görüş alması gerekir. Böylece ilaçla birlikte veya ilacın kullanımından kaç gün veya kaç saat sonra alkol alıp alınamayacağı tespit edilebilir. Bu meyanda ilaçlarla etkileşime girme riski olan yegane unsur alkol değildir. Sağlıklı olduğuna inandığımız pek çok bitki, meyve, sebze de antidepresanlarla etkileşime yol açabilir. İnsan vücudu için ilaçlar ile doğal olduğuna inanılan otların, maddelerin metabolize edilmesi açısından alkolden bir fark bulunmamaktadır. Şifalı olduğuna inanılan ve aktif metabolit içeren otların da dikkatli tüketilmesine en az alkol kadar dikkat etmelidir. Zira günlük hayatta en çok karşılaşılan zehirlenmelerin başında şifalı olduğuna inanılan otların tüketimi gelmektedir.

 

Antidepresan Kullanırken Alkol Tüketimi Ne Oranda Olmalı?

Yapılan araştırmalara göre antidepresan tüketiminden saatler sonra içilen 1 bardak alkollün bile reaksiyon süresini ciddi anlamda düşürdüğü gözlemlenmiştir. Tabii ki her antidepresan aynı maddeleri ihtiva etmediği için alkolle karıştırılması halinde aynı sorunlar görülmez. Yine de sosyal içicilik kavramı arkasına sığınarak, bir kadehten bir şey olmaz anlayışıyla hareket etmemek gerekir.

Elbette hafif alkol tüketimi genelde antidepresanın etkisiyle birleşerek kötü sonuçlar doğurmaz. Buradaki alkol alımının doktor tarafından belirlenmesi gerekir. Zira bazı antibiyotikler tek bir bardak içki içilmesiyle bile tehlikeli sonuçlara sebebiyet verebilir. Unutulmamalıdır ki hangi ilacı içerseniz için ve hangi alkolü tüketiyor olursanız olun, bu ikisi karaciğerde birleşerek etkileşime geçecektir. Hafif içici veya işi alkolizme vardırmış ağrı içicilerde de bu etkileşim meydana gelir ancak tek bir farkla; etkileri farklı olur. Lalettayin bir biçimde alınan hafif ilaçlar bile alkolle birleşerek vücuda kuvvetli bir şekilde tesir edebilir. Bu yüzden de ilaçların tek başına etkilerinin düşük olmasına aldanmamalıdır. Ve yine benzer şekilde daha önceden deneyimlenen alkol ve antidepresan ikilisinin birlikte alınması ve sonucunda herhangi bir sorunun olmamış olması, bir dahaki sefere de herhangi bir soruna sebep olmayacağı anlamına gelmemektedir.

Antidepresan ve alkol ilişkisini iyice anlayabilmek için alkolün vücutta meydana getirdiği etkileri bilmek gerekir. Bu sebeple alkolün vücut üzerinde meydana getirdiği etkiyi gözler önüne sermek ve perçinlemek adına dikkat çekici bir örnek verelim: Düşük etkili kabul edilen ağrı kesiciler, alerji ilaçları ve hatta vitaminlerin salınımları vücutta yavaş bir biçimde olur. Bu yavaşlığı sağlayan kapsüllerdir; kapsüller bir zırh gibi ilacı bütünüyle sarar ve zamanlayıcı vazifesi görür. Bu ilaçların alkolle beraber tüketilmesi halinde zamanlayıcı görevi gören kapsüller hızla erir. İlacın tam dozu apansız olarak boşalıverir. Böylece vücutta beklenmedik etkiler açığa çıkabilir.

 

Antidepresanlarla Tüketilen Alkol Duyarlılığı Artırıyor

Antidepresan ilaçlar alkolün etkilerine karşı vücudu daha duyarlı hale getirir. Psikiyatri ilaçlarıyla beraber alınan alkol, nöbet geçirmeye sebep olabilir. Alkol, epilepsi (sara) hastası olanlar, havale geçirmiş olanlar veya epilepsiye temayülü bulunanlar da nöbet olasılığını artırmaktadır. Pek çok kimse antidepresanlarla birlikte bir miktar alkol tükettiğini ve bir şey olmadığını söylemektedir. Bazı etkiler aniden görülmeyebilir, zaman içerisinde görülebilir. O an bir şey olmaması, hiç olmayacağı anlamına gelmez. Kısa dönemde alkol alımı belki rahatlatıcı gelebilir. Uzun dönemde ise alkolün olumsuz etkileri görülecektir.

 

Anksiyeteyi Tetikliyor

Antidepresan ve alkol tüketimi ansksiyete bozukluğu yaşayan kimselerin rahatsızlığını tetiklemektedir. Depresyon psikotik tipte, yani sanrılar ile ilerleyen bir seyirdeyse, ilaç kullanımı devam ederken kesinlikle alkol alınmamalıdır.

 

Antidepresan İçtikten Kaç Saat Sonra Alkol Alınabilir?

Antibiyotiklerin birçoğu karaciğer ve böbrek kanalıyla vücuttan izale edilir. Antidepresanın vücuttaki etkisi bir hafta ila on gün arasında geçmektedir. İlacın moleküler olarak vücuttan atılma süresi ise 3 hafta kadar sürmektedir. Bu süreç içinde alkol tüketmekten kaçınmalıdır. Alkol alımından kaç saat sonra ilaç alınabilir sorusuna ise uzmanlar şöyle cevap vermektedir: Alkolün vücuttan atılma süresi dört saattir. Alkol, karaciğeri yorduğu için kullanılacak ilaçlar zehirleyici dozaja gelebilir, bu yüzden vücuda 4 saat vermek gerekir. Eğer ki bu süre zarfında ilaç alınırsa, karaciğer ilacı, iyi bir şekilde sindiremeyeceği ve parçalayamayacağı için olumsuz etkiler oluşabilir. Burada belirtilen 4 saatlik süre hafif tüketim baz alınarak söylenmiştir. Daha fazla alkol alımında ilaçların bir sonraki gün alınması önerilir.

 

Alkol ve Antidepresan: Alkolizm Tedavisi

Kişinin fiziki ve psikolojik sıhhatinin ciddi oranda etkilendiği ve alkolü bir tutku haline getirdiği durumlara alkolizm adı verilmektedir. Alkolizm sorunu yaşayan kimselere de alkolik denilir. Alkolizm son derece dikkate alınması gereken bir tür bozukluktur. Depresyonla da güçlü bir şekilde ilişkilidir. Doktorların çoğu alkolizmin semptomatik sağaltımını kaygı önleyici ilaçlar ve antidepresanlar ile yapmaktadır. Günümüzde antidepresanlar vasıtasıyla sigarayı bıraktırma konulu araştırmalar da yapılmaktadır. SSRI’ların, insanı alkole sürükleyen durumların tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmış ve istek duyulmasını önlemeye de yardımcı olduğu tespit edilmiştir. Antidepresanlar, alkolizm tedavisi sırasında depresif duruma düşen kimselere de yardımcı olur.

Ezcümle, antidepresan ve alkol birlikte alındığı takdirde ciddi sonuçlara yol açabilir. Az tüketimi çoğu zaman problem çıkarmasa da doktora danışmak gerekir.