Agnostisizm (Bilinemezcilik) Nedir? Agnostisizm ile İlgili Okunması Gereken Kitaplar

Agnostisizm köken olarak Yunancadan gelen ve “bilinmeyen, bilememek” anlamlarına gelmektedir. Agnostikler, “Tanrı var mı yok mu bilemeyiz” diyerek aslında ateizme yeşil ışık yakarlar. Buradan anlaşılacağı üzere de Tanrı’ya ne inanır ne de inanmazlar.

Agnostisizm Nedir? Neye İnanır?

Agnostisizm, teolojik açıdan bakıldığında Tanrı’nın var olduğu ya da olmadığının, bilimsel olarak ise yaşadığımız evrenin nereden geldiğinin bilinmediği ve bilinemeyeceğini iddia eder. İnsan ancak kendi elde edebildiği bilgiler ışığında bir sonuca ulaşabilir. Kendi elde ettiği bilgilerin de dışına çıkamaz. Ayrıca insan zihninin elde ettiği tüm sonuçlar yetersiz olur. Çünkü Tanrı ve yaratış şeklini bir canlının kavraması asla mümkün değildir.

Agnostik terimini ilk olarak ortaya atan düşünür ve biyolog olan Thomas Huxley’dir. Huxley, agnostisizm felsefi düşüncesini tanımlarken şu ifadeleri kullanır:

“Agnostisizm felsefi düşüncesi bir bireyin, bilmek ya da inanmak konusunda bilimsel bir temeli olmadığını, yani bildiğini ve inandığını söylemeyeceği anlamına gelir” der. Ayrıca yapmış olduğu şu açıklaması aslında agnostisizme de açıklık getirir. “Entelektüel olgunluğa erişip, kendime hangi felsefi düşünceye ait hissettiğimi, bir Hristiyan mı yoksa bağımsız bir düşünür mü olduğumu sorduğumda şunu gördüm. Aslında daha fazla öğrendikçe ve daha fazla düşündükçe bu soruya cevap vermeye daha az hazır olmaktayım. Ve en sonunda şöyle bir kanıya vardım: Bu gruplardan sonuncusu dışında hiçbirinin ne ürünü ne de mensubuyum.”

Tüm bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere deney yapamadığımız gözlemleyemediğimiz olguların bilinmesi de pek tabii mümkün değildir. Aslında agnostisizm ateizme giden yoldur. İnanç olgusu ateizme ulaşmadan önceki son yol gibidir. Şu soru aslında ateizme ışık yaktığının da kanıtı olabilir. Tanrı’nın varlığı ya da yokluğu kanıtlanabilir mi? Burada verilebilecek cevap nettir. Hayır.

Yani hiçbir şey yoktur. Olsa bile bilinemez. Zaten bilinmesi de mümkün değildir. Gerçekliği bilinemeyen bir olguya da inanılamaz. Bir insanın ömrü de kısalığı göz önünde bulundurulursa cevap bulmaya ne yazık ki yetmez. Ama insan hep sorgular. Sonuç aramaya devam edecektir.

Agnostikler Neyi Savunur?

Savunulan düşünce olarak hep ateizmle karıştırılan agnostisizm ateizmle aynı değildir. Birbirlerine yatkınlığı bakımından aynı fikir izlenimi verir. Ancak, ateizm Tanrı fikrini tamamen reddeder ve asla var olamayacağını savunur. Agnostisizm ise Tanrı yoktur demez ama var olduğunu da savunmaz. Bu düşünceye göre Tanrı’nın varlığı bilinemez asla da bilmemiz mümkün olmayacaktır. Bir taraf net bir çizgi koyarak reddederken birisi aslında bilinmezlik içerisindedir. Gerçek bir sonuca ulaşmada da dinler ne yazık ki yetersiz kalmaktadır.

Aslında ortaya çıkışı da insan düşüncesinin ulaşamadığı yanılgılara bir tepki olarak ortaya çıkmasıdır. Bir bilinmezlik içinde bulunduğu içinde bu görüş eleştirilere de açık kapı bırakmaktadır. Teorik olarak ateizmden ayrılır fakat pratikte bakıldığında oldukça yakın iki düşüncedir.

Agnostisizm Türleri

Agnostisizm, bu görüşü savunan düşünürlere göre değişen bir felsefe türüdür. Bu durumun en önemli sebebi de agnostisizmin farklı türlerinin bulunmasıdır. Peki agnostisizm çeşitleri nelerdir? Kaç sınıfa ayrılmıştır? Tüm bu soruların cevabını yazının devamında bulmanız mümkün…

• Zayıf Agnostisizm: Felsefecilerin birçoğu agnostisizmin bu türünden bahseder. Bu felsefi görüşü benimseyen bir kişi, yaratıcının varlığına ya da yokluğuna inanma konusunda net bir görüş belirtmeyen, her iki fikre de bir kuşku içerisinde yaklaşan ve yargısı olmayan kişidir. Tanrı’nın ne varlığına ne de yokluğuna inanan kararsız kalmış insanlar olabilir mi? Bu soru cevap aramasının yanı sıra böyle bir ihtimalin olması bile şüpheye düşüldüğünün açık cevabıdır. Zayıf agnostisizmde kişi temkinli yaklaşır ve belli bir kanıt öne sürülene kadar kesin bir yargıda bulunmaz.
• Güçlü Agnostisizm: Diğer adıyla felsefi agnostisizm diye de adlandırılabilir. Güçlü agnostisizm zayıf agnostisizme göre daha net bir fikir sunar. Güçlü agnostik olan kimse sadece Tanrı’nın var olup olmadığını bilmediği fikrini savunmaz, bunun yanı sıra gerçekten bir Tanrı var ise bundan kimsenin emin olamayacağını veya bilinemeyeceği iddia ederler.

Filozofların Agnostik Düşünceleri

Russell’ın agnostisizmine göre; Hristiyanlığın ve öteki dinlerin ilgilendiği Tanrı ve gelecek hayat gibi sorunlarda gerçeği bilmenin imkânsızlığını düşünmektedir. En azından bugün için bu düşüncenin imkânsız olduğu kanısına varır. Agnostik, Tanrı ile ilgili net bir yargı vermez. O, Tanrı’nın varlığını kabul etmek veya reddetmek için yeterince kanıt olmadığı düşüncesini benimsemekte ve Tanrı’nın varlığının imkânsız olmasa da, olağandışı bulunduğunu söylemektedir. Russell kutsal kitabın da vahiyle geldiğine inanmaz. Tanrı’ya inanmadığı için İsa’nın Tanrı olduğu düşüncesini de kabul etmez. Bakireden doğumunda putperest mitolojiden alıntı bir sanı olduğunu kabul eder.

Diğer yandan çağımızın büyük düşünürlerinden biri olan Richard Dawkins’in bakış açısından agnostisizm ise bilimsel açıdan bakıldığında çok doğru bir olgu olduğuna dikkat çeker. Örneğin dünya dışında evrenin herhangi bir yerinde hayatın var olup olmadığı sorusuna karşılık olarak agnostik olunabileceğini ve bu konuda gerçekliği ispatlanabilen kanıtlar ortaya çıkana kadar net bir karar bildirmemenin daha doğru olacağın düşünür. Tüm bunlar neticesinde de agnostisizmin birçok bilimsel sorgulamada uygun bir tavır olduğunu kabul eder.

Agnostisizm ile İlgili Okunması Gereken Kitaplar

Günümüzde neredeyse Türkçe yazılmış ya da çevrilmiş agnostisizm felsefesini içeren kaynak kitaplar bulabilmek oldukça güçtür. Dinler konusunda kitap ağırlığı özellikle ateizm ve deizm görüşlerine verilmiştir. Fakat bu felsefi görüşü benimseyenlerin sayısındaki artış gözlemlendiğinde, bundan sonraki yıllarda agnostisizm hakkında hem basılı hem de görsel kaynakların olabileceğini söyleyebiliriz. Sınırlı sayıdaki kitaplar arasında şu kitapları sıralayabiliriz:

• John Hick/ İnançların Gökkuşağı
• Tanrı Yanılgısı/ Richard Dawkins
• Pratik Usun Eleştirisi/ Immanuel Kant
• Bertrand Russell/ Neye İnanıyorum
• Anthony Kenny/ Bilinmeyen Bir Tanrıya İman

Agnostik Teizm Nedir?

Diğer yandan son dönemde yaygın olarak bir felsefi görüş daha vardır. O felsefi görüşün adı agnostik teizmdir. Agnostik teizm felsefi görüşünde en az bir yaratıcının varlığı benimsenir, ancak bunun doğru ya da yanlışlığı hakkında herhangi bir yorumlama yapılmaz. Bu düşünce özellikle ‘bilmek’ ve ‘inanmak’ arasındaki farklıkların üzerinde durur. Bu yapısı itibariyle de agnostisizm ile teizm karışımı bir felsefi görüşe evrilmiştir.

Ayrıca agnostik teizm ile deizm arasındaki farklar bireyler tarafından sıkça irdelenmektedir. Deizm inancında Tanrı hakkında yorumlamalarda netlik vardır. Fakat bu durum agnostik teizmde farklıdır. Agnostik teizm felsefesin de yaratıcı hakkında her zaman bir inanış gözlemlenir. Deizm Tanrı kavramının sadece akıl ve mantık yoluyla bulunabileceğini savunur. Fakat agnostisizm felsefi düşüncesinde Tanrı kavramı akıl ve mantık yoluyla bulanamaz. Aksine, insanın aklı Tanrının varlığını kavrayabilecek bir yetiye sahip değildir. Bu sebeple akıl yoluyla tanrıyı anlamak beyhude bir çabadır.

Bir diğer önemli husus da Tanrının dünyaya müdahale edip etmediğidir. Deist düşüncede Tanrı hiçbir zaman için dünyaya müdahalede bulunmamıştır. Böyle bir kavramı savunmak deizm ile ters düşmek anlamını taşır. Agnostik teizm düşüncesinde ise Tanrının böyle bir müdahale içerisine girip girmediği hakkında yorumlamada bulunulmaz. Eğer böyle bir şey olduysa da bunu bir insan zihninin kavramasının imkânı yoktur. Bu sebeple de kesin kanıda bulunmak yanlıştır.

Bu içerik de ilginizi çekebilir:Pastel Profashion Liquid Concealer İnceleme