Yeme Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir? Yeme Bozukluğu Tedavisi

Yeme bozukluğu; genetik, psikolojik ve sosyal durumlarla bağlantılı olarak gelişen ve yeme düzeninde oluşan rahatsızlıklara verilen isimdir. Yetersiz beslenme, aşırı beslenme ya da yanlış bir besin dengesinin oluşturulması gibi farklı şekillerde görülebilir. Yeme bozuklukları ciddiye alınmadığı ve tedavisi uygulanmadığı takdirde ölüme kadar giden ve ciddi sorunlara, kalıcı hasarlara yol açabilen yaygın bir hastalıktır.

 

Yeme bozukluğu hastalıkları nelerdir? Yeme bozukluğunun belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir gibi merak edilen tüm detayları yazımızda bulabilirsiniz…

 

En Çok Kadınlarda Görülüyor!

• 

• 

Yeme bozukluğu hem erkeklerde hem de kadınlarda görülmektedir. Fakat kadınlarda görülme oranı erkeklere nazaran daha fazladır. Özellikle bulimia kadınlar arasında daha yaygın bir şekilde görülmektedir. ABD’de yapılan bir araştırma neticesinde 5-10 milyon kadının ve 1 milyon civarında erkeğin yeme bozukluğundan etkilendiği tespit edilmiştir. Yeme bozukluklarının kesin nedeni ise bilinmemektedir.

Başlıca yeme bozukluklarını kabaca tanımlamak gerekirse: Kişi kendini aç bırakarak minimum düzeyde besin alıyorsa buna “anoreksiya nervoza” denir. Yeme atakları sonrası bunu dengelemek için çeşitli yollarla yediklerini çıkarmaya çalışıyorsa “bulimia nervoza” olarak adlandırılır. Tıkınırcasına yeme düzenine sahipse “obezite” olarak isimlendirilir. Çocuklarda çiğneyerek yemenin reddedilmesi ve yumuşak gıdalarla beslenme ısrarı da bir çeşit yeme bozukluğu olarak tanımlanmaktadır.

 

Yeme Bozukluğu Ölüme Sebep Olur mu?

Bütün yeme bozukluklarının kişinin metabolik faaliyetlerine ciddi zararları bulunmaktadır. Özellikle bu durum anoreksiya’da ölümle sonuçlanabilir. Psikiyatrik rahatsızlıklar içerisinde anoreksiya nervoza ve bulimia nervoza gibi hastalıklar en tehlikeli olanları olarak gösterilmektedir. Hususiyetle anoreksiya nervozalı hastalar daha fazla risk altındadır. Anoreksiya nervozalı hastaların yaklaşık %10’u bu hastalık sebebiyle yaşamını kaybetmektedir.

Anoreksik kişilerde beden algısında ciddi bozulmalar görülür. Kişi yeme davranışındaki anormalliğin farkında değildir. Bu yüzden de tedavisi zordur. Yemek yerken bunu bir ritüelmiş gibi görüp obsesyon geliştirirler ve belirli kurallar çerçevesinde yemek yeme alışkanlığı edinirler. Bu kişiler genelde hayatlarının kontrolünü tam olarak ellerinde tutamayan kimselerdir ve buradaki boşluğu yeme davranışlarını aşırı biçimde kontrol ederek doldurmaya çalışırlar. Bulimia’da ise kişi bir problemi olduğunun genellikle farkındadır ve farkındalığı sayesinde tedavi süreci anoreksiya’ya göre daha kolay geçer.

 

Bu hastalıkların nedenleri çok çeşitli sebeplere dayanabilir. Genetik faktörler burada kritik rol oynar. Bunun yanı sıra günümüzde sürekli empoze edilen “zayıf kadın, güzel kadındır” algısı bu hastalıkların tetiklenmesinde önemli rol oynamaktadır. Bir başka psikolojik faktör ise, “mutluluk eşittir yemek yemek” gibi bir şemayı zihnine yerleştiren kişinin hayatının mutsuz anlarında bu formülü kullanarak kendini sürekli yeme davranışına sürüklemesidir; böyle olan kişilerde sıklıkla depresyon, kaygı bozukluğu, asosyal davranışlar görülür.

 

Yeme Bozukluğu Belirtileri

Yeme bozukluğu, özellikle adölesan (ergenlik) çağındaki genç kızları etkileyen bir sağlık problemidir. Peki bu problemin belirtileri nelerdir? Semptomlar genelde şu şekilde görülür:

• Aşırı kısıtlama
• Yemek yerken gergin hissetme
• Sosyal alanda yemek yemekten çekinme
• Diş ve ciltte oluşan problemler
• Vitamin kaybı
• Kilo alma konusunda kaygı
• Sürekli kilo üzerine konuşma
• Sıklıkla kalori hesabı yapmak
• Çiğneyip tükürme
• Yemek akabinde kusma
• Eksantrik yemek ritüelleri geliştirme
• Zayıflama hapları
• Laksatif tüketimi
• Yemekten sonra aşırı spor, ağır egzersizler yapma
• İshal yapıcı ilaç kullanımı
• Yemekleri gizleme
• Gizli gizli yeme
• Sürekli beden kontrolü
• Tıka basa yeme
• Hızlı hızlı yeme
• Bir anda aşırı yemek yeme
• Birdenbire yemeyi aşırı derecede kısıtlama

 

Yeme Bozukluğu Nedenleri

Tetikleyici rol oynayan risk etmenlerini şu şekilde listeleyebiliriz:

• Bireysel risk faktörleri
• Erken olgunlaşma
• Şişmanlık
• Kendini beğendirme tasası
• Kilo alma endişesi
• Düşük benlik saygısı
• Mükemmeliyetçilik
• Depresyon
• Ailesel risk faktörleri
• Ailede şişman bireylerin olması
• Fiziksel veya cinsel istismar
• Aşırı korumacı ebeveynler
• Psikolojik hastalık varlığı
• Çatışma
• Aşırı baskın ebeveynler
• Sosyokültürel risk faktörleri
• Alay edilmekten korkma
• Grup içinde zayıf olma idealistliği
• Toplumsal tabanda güzellik dayatmaları
• Başarı ile fiziksel görünümü bağdaştırma
• Medyanın etkisi
• Toplum içinde dikkat çekme kaygısı
• Ergenlik dönemini kabullenememe
• Ünlüleri (mankenleri) idealize etme
• Sosyal medyada ön plana çıkma arzusu
• Daha ince görünüme sahip olma isteği

 

Yeme Bozukluğu Çeşitleri

Bazı tanı ölçütlerine göre yeme bozuklukları; anoreksiya nervoza, bulimia nervoza, atipik yeme bozukluğu olarak üçe ana başlıkta ele alınmaktadır. Ancak pek çok yeme bozukluğu çeşidi bulunmaktadır, birkaç tanesine başlıklar halinde değinelim:

Duygusal Yeme Bozukluğu

Emosyonel yeme bozukluğu veya diğer adıyla “duygusal yeme” durumu açlık hissiyle veya öğün zamanı geldiği için değil, sadece anlık yaşanan duygulanıma cevaben geliştirilen bir yeme güdüsüdür. Kişi öfke, utanç, üzüntü gibi birçok olumsuz duyguyla yemek yiyerek başa çıkar. Böylece menfi duyguları yemekle bastırır. Duygusal yeme bozukluğu genellikle düşük benlik saygısı, yetersizlik duyguları ve yeme bozukluklarıyla ilintili olarak gelişir.

 

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, son yıllarda fazlaca görülen yeme bozukluğu çeşitlerinden biridir. Bu hastalığa maruz kalan kişiler kontrolsüz bir şekilde yemek yer. Sadece birkaç saat içerisinde normalde yiyebilecekleri miktarın iki ya da üç misli kadarını tüketebilirler. Kontrolü kaybederler. Atak şeklinde aşırı yeme davranışı geliştirirler. Kendilerini durdurmak isteseler de önünü alamazlar. Bu hastalığı diğer yeme bozukluklarından ayıran yegane şey, kişilerin yeme ataklarından sonra ödünleyici olarak kusma, egzersiz yapma ve kendini açlığa mahkum etme gibi davranışlar geliştirmemeleridir.

Bu sebeple çoğunlukla normalden çok daha fazla kiloya sahip olurlar. Sıklıkla obez kişilerde görülen bir yeme bozukluğudur ve pek çok hastalığa sebep olur; diyabet ve kardiyovasküler hastalıklar bunlara örnek olarak verilebilir. Yineleyici tıkınırcasına yeme dönemleri haftada en az bir kere görülebilir. Olağandan çok daha hızlı yeme ve rahatsızlık hissedecek seviyede tokluk hissedene kadar yeme, bedensel bir açlık hissetmezken yeme, ne kadar yediğinin görülmesinden utandığı için tek başına yeme ve akabinde yoğun şekilde suçluluk duygusu hissetme de görülür.

 

Anoreksiya Nervoza

Hastalığın temelinde zayıf bir bedene sahip olma tutkusu yatar. Genç kızlarda anoreksiya nervoza binde bir oranında görülmektedir. Kişi kilo almaktan aşırı endişe duyar, algısal olarak beden imgesinde bozukluk geliştirmiştir. Öncelikle hastalarda fiziksel olarak aşırı kilo kayıpları yaşanır.
Kilo kayıplarıyla beraber görülen birtakım belirtiler vardır ve şöyledir:

• Yorgunluk
• Uyku bozukluğu
• Tırnaklarda mavimsi renk değişimleri
• Kabızlık
• Kuru veya sarıya çalan cilt rengi
• Adet düzensizliği
• Adet kesilmesi
• Testis sorunları
• Kemik erimeleri
• Böbreklerde başlayan sorunlar
• Saçların zayıflaması ve dökülmesi

 

Yukarıdaki fiziksel belirtilerle birlikte duygu durumlarında da değişimler yaşanır. Hastalar duygusal olarak sürekli bir stres altındadırlar. Kilo almaktan aşırı korkarak lezzetli yemeklerden sakınırlar. Sürekli ayna karşısında kilo kontrolü yaparak zayıf olduklarını kendilerine hatırlatma ihtiyacı duyarlar. Tükettikleri yemeklerin kalorilerini hesaplayan hastalar aşırıya kaçtıklarını düşündükleri an kusarak yediklerini çıkarırlar. Bazıları yoğun egzersiz ve sıkı diyet uygularlar. Alınan besinlerin kilo yapıcı etkisini azaltmak amacıyla laksatif (ishal yapıcı) ve diüretik (idrar söktürücü) ilaçlar kullanırlar. Kişi nihayetinde sağlığını tehdit edecek derecede zayıflar.
Sebep olduğu hastalıklar

 

Birey kendi bedenini değerlendirirken vücut şekline ve ağırlığına abartılı bir anlam yükler. Zayıf olmasına karşın kendisini çok şişman görür. Bu hastalık aşağıda maddeler halinde listelenen ciddi sorunlara neden olabilmektedir;

• Kardiyak aritmiler
• Elektrolit bozuklukları
• Hormon dengesi bozuklukları
• Organ hasarı
• Osteoporoz
• Kısırlık

 

Bulimia Nervoza

Bulimiya nervoza aşırı yeme ataklarının ardından gelen kusmaların görüldüğü yeme bozukluğu çeşididir. Kişinin kilo alımından kaçınmak için kendi kendini kusturma, laksatif ve diüretik ilaçları veya diğer ilaçları alma, neredeyse hiç beslenmeme veya aşırı egzersiz yapma, yineleyen aşırı ödünleyici davranışlar sergileme halidir. Genç kızlarda bulimiya nervozanın görülme oranı yüzde bir kadardır. Hasta tıpkı anoreksiya nervozadaki gibi zayıf bir beden sahip olmak ister ve bu amaç doğrultusunda yediklerinin kalori yapıcı etkilerini gidermek adına çeşitli yollara başvurur. Bu hastalar genelde hafif kilolu ya da normal beden ağırlığında olurlar.

Ödünleyici davranışların üç ay içerisinde en az haftada bir kez görülmesi bulimia nervoza için değerlendirme kriteri olmaktadır. Bulimia nervoza ya da diğer bir adıyla yeme-kusma bağımlılığından negatif etkilenen bireyler ekseriyetle normal kiloda, atletik yapıda olabilirler; çok sağlıklı ve dengeli besleniyor gibi görünebilirler. Bulimia bu sebeple diğer beslenme bozukluklarına kıyasla daha zor tespit edilmektedir.

 

Gece Yeme Bozukluğu Sendromu

Gece yemek bozukluğu görülen kimseler uykudan önce yemek yemeyi tercih ederler. Akşam yemeklerinde daha az yemek yiyip gece ya da uyku öncesinde yemek yemeyi isterler. Akşam öğünlerini uzattıkça uzatan bu hastalar, obeziteye kapı aralar. Düzensiz beslenme sebebiyle ruhi bunalımlar yaşarlar. Bu kişilerde sabah tok olarak uyanma, uyandıktan sonra ilk öğünü birkaç saat geciktirme, akşam saatlerinde abartılı yeme ve gece besin alımının eşlik ettiği uyku bölünmeleri sıklıkla görülür.

Günlük kalori alımının en az yüzde 50’si akşam yemeğinden sonra atıştırmalar ile alınmaktadır. Haftada üç gece en az bir kere uyanma ve ardından yüksek kalorili atıştırmalar yapılması gibi durumlar en az üç ay görülür. Kişi bunu uykudan uyanır uyanmaz yapıyorsa ve bu davranış yaklaşık olarak üç ay boyunca tekrarlıyorsa hastalıktan şüphe edilir.

Yemeklerden sonra kişilerde suçluluk ve karamsarlık gibi haller görülebilir. Sebepleri arasında şunlar yatıyor olabilir:

• Uyku düzensizliği
• Psikolojik sıkıntılar
• Depresyon
• Anksiyete
• Hormonal bozukluklar

Bigoreksiya

Genellikle sporcularda görülen bir yeme bozukluğudur. Bunlar günün en az 5 saatini spora adarlar. Ne kadar çalışma yaparlarsa yapsınlar kas oranının yetersiz olduğunu düşünürler. Bunun sonucunda tek yönlü beslenme geliştirirler. Protein ağırlıklı beslenirler. Ciddi oranda protein tozu kullanırlar. Bu da çeşitli hastalıklara sebep olur.

 

Pika

Kişinin besin değeri olmayan maddeleri yemesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hastalığa maruz kalan kişiler toprak, buz, kağıt, saç, sabun gibi besin değeri olmayan maddeleri yerler. Genellikle gebelerde ve çocuklarda görülen bir yeme bozukluğu türüdür. Kişileri enfeksiyon, besin ögesi yetersizliği, zehirlenme ve sindirim sistemi yaralanmaları gibi durumlara itebilir.

Pika ile ilgili detaylı bilgi için: Pika Sendromu Nedir? adlı yazımızı okuyabilirsiniz.

 

Ruminasyon Bozukluğu

Ruminasyon kelimesi geviş getirme anlamına gelmektedir. Kişinin yiyeceği çiğneyip yuttuktan bir süre sonra bilinçli ve istekli olarak tekrar ağzına getirmesi ve tekrar çiğnemesi ile tanımlanan bir hastalıktır. Daha çok çocuklarda görülmektedir.

Bir aydan daha uzun süre tekrar çiğneme hareketi gözlenirse ruminasyon bozukluğundan şüphe edilir. Ekseriyetle bebeklerde 3. aydan itibaren görülmektedir. Nadiren yetişkinlerde de görüldüğü olur. Ruminasyon bozukluğu bebeklerde tedavi edilmezse ciddi ağırlık kaybına ve malnütrisyon gibi ciddi klinik rahatsızlıklara yol açabilir.

 

Yeme Bozuklukları Hangi Hastalıklara Neden Olabilir?

Yeme bozukluğu sebebiyle şu hastalıklar görülebilir veya gelişebilir:

• Vücut direncinin azalması
• Kas erimesi
• Anemi
• Ağız içi yaraları
• Diş çürümesi
• Kas ve kemiklerde zayıflık
• Mide sorunları
• Sindirim sisteminin çökmesi
• Kabızlık
• Düşük tansiyon
• Regl düzensizlikleri
• Hormonal bozukluklar
• Kırılgan kemikler
• Saç dökülmesi
• Adet döneminin olmaması
• Güç kaybı
• Yağ ve kas dokularında azalma
• Solunum problemleri
• Depresyon
• Yorgunluk
• İsteksizlik
• Kolay hastalanma
• Enfeksiyon
• Düşük vücut sıcaklığı
• Üşüme
• Yaraların ve hastalıkların geç iyileşmesi
• Cinsel dürtülerde azalma
• Kısırlık
• Derinin incelmesi, kuruması, elastikiyetini yitirmesi, solgunlaşması
• Yanakların ve gözlerin çökmesi
• Kuru saç
• Saçların kolaylıkla dökülmesi
• Bilinç kaybı
• Kalp, karaciğer ve solunum yetmezlikleri
• Anemi
• Kilo kaybı
• Kas kitlesinde azalma
• Güçsüzlük
• Pul pul dökülen deri
• Ödem
• Saçların doğal rengini kaybetmesi
• Kırılgan ve şekli bozuk tırnaklar
• Kronik ishal
• Kemik ve eklemlerde ağrı
• Çocuklarda büyüme geriliği
• Huzursuzluk
• Zihin bulanıklığı
• Guatr

Hiç kalori tüketilmediği takdirde 8-12 hafta içerisinde ölüm gerçekleşir. Yetersiz beslenen kişiler enfeksiyonlara karşı korunmasız olur. Sürekli kusma durumunda mide asidinden dolayı dişlerde ve yemek borusunda tahribat oluşur. Obez kişilerde ise eklem ağrıları, yüksek tansiyon ve şeker hastalığı sıkça görülür. Ayrıca depresyon da beslenme bozukluklarının sonuçlarından biridir.

 

Yeme Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Hastalığın tipine, derecesine ve şiddetine göre farklı ve kişiye özel tedavi yöntemleri uygulanır. Öncelikle hastanın durumu kabul etmesi beklenir. Tedavilerde zorlama ve baskı yapılmaz. Adım adım şu tedavi metotları uygulanır:

• İlk olarak kilo dengesi sağlanır.
• Psikolog ve diyetisyen eşliğinde duygusal boşluğun doldurulması için konuşmalar yapılır.
• Bulimianın ilerlediği hastalara ilaç desteği verilir.
• İlaçla beraber hastanın stresten uzak kalmasının yolları aranır.
• Hasar görmüş dokuların tedavisine başlanır.
• Tıkınırcasına yemek yeme hastalığından muzdarip olan kişilere düzenli ve ölçülü beslenme programları verilir.
• Stresle başa çıkma noktasında telkinler verilir.

Yeme bozukluğu için hangi doktora gidilir?
Hastalığı yenmek ve sağlıklı bir şekilde beslenmek için bir psikiyatri doktoruna başvurmak gerekir.

Yeme Bozukluklarının Tedavisinde İlaçların Yeri Var mıdır?

Kesin bir ilaç tedavisi yoktur ve asıl tedavi ilaç kullanımı ile sağlanmaz. Psikoterapiyle birlikte doktorun önerisi doğrultusunda bazı ilaçlar semptomatik tedavi maksatlı kullanılabilir.

 

Yeme Bozuklukları İçin Hastanede Yatarak Tedavi Gerekli midir?

Özellikle ağır vakalarda hastane yatışı zorunlu olmaktadır. Peki hastaneye yatmayı gerektiren durumlar nelerdir?

• Aşırı ve hızlı kilo kaybı
• Önü alınamayan kusmalar
• Tedavilerin etkili olmaması
• Başka psikiyatrik rahatsızlıklar

Yatarak tedavi, tıbbi sorunlar ağır şekilde ve kilo çok düşük seyrediyorsa dahiliye kliniklerinde psikiyatrın gözlemiyle yapılır. Fakat hastanın tıbbi durumu düzelmeye başladığında en kısa sürede psikiyatri kliniğine nakli gerçekleştirilmelidir. Zira bu grup hastalıklar ruhsal hastalıklardır. Tedavileri psikiyatrlar tarafından diğer branş hekimleriyle iş birliği ve ekip çalışması ile yürütülmesi gerekmektedir.

 

Yeme Bozuklukları Testi

Uzmanlar, yeme bozukluğunu tespit edebilmek adına danışanlarına çeşitli sorular yöneltirler. Genellikle yeme bozukluğu testinde sorulan sorular şöyle olmaktadır [Burada sorulara verilen “evet” cevabının çoğunlukta olması yeme bozukluğunu düşündürür]:

• Her yemekte kalori hesabı yapar mısınız?
• Yemeklerden sonra kusma yaşar mısınız?
• Yemekten sonra pişmanlık duyar mısınız?
• Sürekli diyet yapıyor musunuz?
• Kilolu olduğunuzu sık sık düşünüyor musunuz?

 

Yeme Bozukluklarını Konu Edinen Filmler

Yeme bozukluğu konusundaki bilgilerinizi pekiştirmek ve bu sorunu yaşıyorsanız olaya üçüncü kişi gözüyle bakabilmek için aşağıda yer alan filmleri seyretmenizi öneririz:

• Primo Amore
• Malos Hábitos
• Girl, Interrupted
• İnce (Thin)
• To the Bone
• Vincent Deniz İstiyor
• Gilbert’in Hayalleri
• Undertow
• For the love of Nancy
• Sharing The Secret
• Perfect Body